Osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych, a są jej pozbawione, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.
Mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić.
Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.
Ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia.
Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze świadczone są odpłatnie.
Odpłatność za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze ustalona jest w zależności od dochodu w oparciu o tabelę odpłatności ustaloną w Uchwale Rady Miasta w sprawie szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze oraz zasad częściowego oraz całkowitego zwalniania od opłat, a także trybu ich pobierania.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możliwość częściowego lub całkowitego zwolnienia z odpłatności za usługi opiekuńcze. Może to nastąpić w przypadku:
- przewlekłej choroby wiążącej się z koniecznością ponoszenia wysokich wydatków na leczenie – ponoszone wydatki należy udokumentować imiennymi fakturami,
- konieczności sprawowania opieki nad więcej niż jedną osobą wymagającą opieki w formie usług opiekuńczych – konieczność opieki należy udokumentować zaświadczeniami lekarskimi.
Zwolnienie z opłaty za usługi opiekuńcze następuje na wniosek podopiecznego, po przeprowadzeniu aktualizacji rodzinnego wywiadu środowiskowego i zebraniu dokumentacji potwierdzającej trudną sytuację podopiecznego.
Szczególnym rodzaje usług opiekuńczych są specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi.
Rodzaje specjalistycznych usług dostosowanych do szczególnych potrzeb osób wymagających pomocy w formie specjalistycznych usług, wynikających z rodzaju ich schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym:
- uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia;
- pielęgnacja - jako wspieranie procesu leczenia;
- rehabilitacja fizyczna i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu;
- zapewnienie dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi dostępu do zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, w wyjątkowych przypadkach, jeżeli nie mają możliwości uzyskania dostępu do zajęć.
Odpłatność za specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi ustala ośrodek pomocy społecznej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby wymagającej pomocy w tej formie, na wniosek osoby zainteresowanej lub jej opiekuna, w zależności od posiadanego dochodu na osobę w rodzinie w oparciu o tabele odpłatności ustaloną przez Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej . w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osoba zainteresowana może być, na jej wniosek lub na wniosek pracownika socjalnego, częściowo lub całkowicie zwolniona z ponoszenia odpłatności na czas określony.